Uyarılmış pluripotent kök hücreler (UPKH/induced pluripotent stem cells IPS), farklılaşmış hücrelerin embryonik köklülük genlere ait transkripsiyon faktörlerinin transferi ve/veya başka yöntemlerle embryonik kök hücre benzeri pluripotent karakter kazanmasıdır. UPKH’ler bilhassa nadir kalıtsal hastalıklarda hastalığa özgün ve kişiye özel araştırmaların yapılabilmesi ve tedavi edici stratejiler geliştirilmesi için umut olmuştur. Bu gelişme, özellikle, kalıtsal hastalıklarda, çocuktan alınan materyal miktarının sınırlı olması veya alınamaması nedeniyle araştırma yapılması imkansız ya da zor olan durumlar için araştırma olanağı sağlamış; bu durum da UPKH bankaları oluşturma gereğini ortaya çıkarmıştır. İleri araştırma merkezlerinin ve büyük sanayinin yer aldığı çok ortaklı proje çağrıları açılarak bu bağlamda çok çeşitli hastalık gruplarının ve örneklerin yer aldığı zengin hücre havuzuna sahip bankaların oluşturulması hedeflenmiştir.

İlk UPKH tanımlanmasından sonra geçen kısa zaman içerisinde değişik hastalıklara sahip hastalardan elde edilen hücre tiplerinden UPKH hatları geliştirilmeye başlanmıştır. Son yıllarda ise, bu hücreler ilaç AR-GE çalışmalarında, genetik manipülasyon yolu ile yeni tedavi uygulamalarının geliştirilmesinde ve hastalık patofizyolojisinin aydınlatılmasına yönelik araştırmalarda kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemizde kalıtsal hastalıkların sıklığı düşünüldüğünde UPKH biyobankası oluşturmanın araştırma potansiyeli, maddi getiri ve terapötik potansiyel yönünden avantajları ortaya çıkmaktadır. Çocukluk çağı kalıtsal ve nadir hastalıklarının refere edildiği başlıca hastane olan Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesinin geniş hastalık portföyü, PEDİ-STEM’in kök araştırma alanındaki deneyimi ve Hacettepe Teknokent (Hemosoft) ortaklığı ile oluşturulan “UPKH Banka Prototipi Geliştirilmesi” başlıklı Tübitak 1003 projesi (213S181) yürütülmektedir. Bu proje kapsamında informasyon teknolojilerinin kullanımı ile UPKH banka süreçlerinin optimizasyonu, kalite yönetimi ve akreditasyon gereksinimlerinin karşılanması amaçlanmaktadır. Böylece ulusal bir UPKH biyobankası prototipi ve bilişim sistemi oluşturulması hedeflenmektedir.  

Bu konuyla ilgili merkezimizde yürütülmekte olan diğer çalışma da “Griscelli Sendromu UPKH (Uyarılmış Pluripotent Kök Hücre) geliştirmesi, karakterizasyonu ve lenfohematopoetik farklılaşması” başlıklı 214S071 nolu Tübitak 1001 projesidir.